بازارساز خودکار چیست و چگونه کار می‌کند؟

بازارساز خودکار

بازارسازی به فرایند ایجاد و حفظ بازار و تأمین نیازهای مشتریان در بازار اطلاق می‌شود. این فرایند شامل ایجاد ارزش برای مشتریان، تعیین قیمت‌ها، ارائه محصولات و خدمات، تبلیغات و فروش و تأمین نیازهای بازار به وسیلهٔ تأمین کالاها می‌شود. به طور کلی، بازارسازی فرایند ساختاردهی و مدیریت بازار محصول یا خدمات خاصی است تا نیازهای مشتریان را تأمین کند و به شرکت یا سازمان کمک کند تا در بازار رقابتی موفق باشد.

در فرایند بازارسازی، تحلیل بازار، تعیین استراتژی‌های تبلیغاتی، تحقیق و توسعه محصولات، و برقراری ارتباط با مشتریان و عامل‌های دیگر بازار از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف نهایی بازارسازی بهبود عملکرد مالی و انتخاب مشتریان و جذب آنهاست. به طور کلی، بازارسازی به تمامی اقداماتی اشاره دارد که به منظور استقرار یک محصول یا خدمات در بازار و جلب مشتریان انجام می‌شود.

هدف اصلی بازارسازان بهبود عملکرد تجاری و اقتصادی شرکت‌ها و سازمان‌ها است. آن‌ها سعی دارند با اعمال استراتژی‌های بازاریابی، تبلیغات، تحقیق و توسعه و مدیریت منابع، فروش محصولات و خدمات را افزایش دهند، بازارهای جدید را فتح کنند، مشتریان فعلی را حفظ کرده و رضایت آن‌ها را جلب نمایند. این هدف‌ها به دنبال بهبود درآمدها، افزایش سهم بازار، ارتقای شناخت برند و افزایش ارزش شرکت یا سازمان در بازار است.

علاوه بر این، بازارسازان سعی می‌کنند تا با تحلیل رقبا، نیازهای مشتریان و روند‌های بازاریابی، استراتژی‌های بهینه‌سازی را برای ارتقای عملکرد شرکت تدوین کنند. آن‌ها نقش اساسی در ایجاد و حفظ استقلال شرکت‌ها در بازار و افزایش توان رقابتی آن‌ها بازی می‌کنند و وظیفه دارند تا با تمرکز بر نیازهای مشتریان و ارزش افزوده، محصولات و خدمات را بهبود بخشند.

بازارساز خودکار (AMM) چیست؟

AMM یا Automated Market Maker یک نوع فناوری مالی است که در شبکه‌های تبادل مبتنی بر بلاک‌چین، به منظور تسهیل تجارت و تبادل ارزهای دیجیتال استفاده می‌شود. AMM به وسیلهٔ الگوریتم‌های خودکار، فرآیند تبادل دارایی‌های دیجیتال را بدون نیاز به سفارشات برخط و با سیستم خودکارش در شبکه انجام می‌دهد. این تکنولوژی معمولاً برای تشکیل استخرهای مالی (liquidity pools) برای تبادل ارزهای دیجیتال مورد استفاده قرار می‌گیرد و تاثیر قابل توجهی بر بازارهای مالی دیجیتال داشته است.

صرافی غیرمتمرکز چیست؟

صرافی غیرمتمرکز یک نوع سکه‌فروشی یا تبادل ارزهای دیجیتال است که بر خلاف صرافی‌های متمرکز، فرآیند تبادل و معاملات را بدون واسطه یا مرکزیت انجام می‌دهد. در این نوع صرافی، اطلاعات و دارایی‌ها به صورت غیرمتمرکز نگهداری می‌شوند و کاربران می‌توانند مستقیماً با یکدیگر، بدون نیاز به اعتماد به یک موسسه مرکزی، ارزها را معامله کرده و ارزهای دیجیتال را مبادله کنند.

از آنجایی که این نوع صرافی به شبکه‌های بلاک‌چین متصل است و بر اساس تکنولوژی توزیع شده عمل می‌کند، امنیت و طراحی آن توجه ویژه‌ای به خصوصیات امنیتی و حریم خصوصی دارایی‌ها دارد.

منشاء بازارساز خودکار (AMM)

بازارساز خودکار یا AMM اولین‌بار توسط یک پروژه به نام Bancor معرفی شد. این ایده برای نخستین بار در سال ۲۰۱۷ به اجرا درآمد و در آن زمان Bancor به همراه یک مفهوم جدید تبادل ارزهای دیجیتال به شناخته شد. این سیستم براساس یک توکن خاص به نام BNT که بر پایه استاندارد ERC-20 بلاک‌چین Ethereum انتشار یافت است.

AMM توسط الگوریتم‌های خودکار ارتباط با استخرهای مالی ایجاد شده توسط کاربران را برقرار می‌کند و معاملات را انجام می‌دهد. این ایده به مرور زمان توسعه یافته و امروزه بسیاری از پروتکل‌های مالی دیجیتال از AMM برای ارائه خدمات تبادل و تجارت استفاده می‌کنند.

بازارساز خودکار چگونه کار می‌کند؟

بازارساز خودکار یا AMM از یک استراتژی خاص بهره می‌برد که به طور خودکار تعیین قیمت و انجام معاملات را امکان‌پذیر می‌کند. این سیستم‌ها بر مبنای استخرهای مالی یا liquidity pools کار می‌کنند که در آن دو نوع ارز دیجیتال به عنوان جفت‌های مبادله قرار می‌گیرند. کاربران می‌توانند ارزهای خود را در این استخرهای مالی واریز کرده و از آن‌ها برای تجارت و تبادل استفاده کنند.

وظیفه AMM این است که بر اساس روش‌های ریاضی و الگوریتم‌های خاص، قیمت منصفانه‌ای برای هر جفت ارز محاسبه کند و معاملات را انجام دهد. وقتی یک فرد تقاضای خرید یا فروش یکی از ارزها را دارد، AMM معامله را بدون نیاز به مشارکت یک نهاد مرکزی یا کارگزار انجام می‌دهد. این سیستم بهینه‌سازی شده برای تسهیل تجارت و تبادل ارزهای دیجیتال است و برای کاربران بازار شفافیت و قدرت تصمیم‌گیری بیشتری فراهم می‌کند.

یونی سواپ (Uniswap) یکی از نمونه‌های بارز بازارسازی خودکار است که به عنوان یک پروتکل بازارسازی خودکار (AMM) عمل می‌کند. این پروتکل، شبیه به یک روبات خدمت‌کار عمل می‌کند و معاملات را بین شما و یک استخر نقدینگی که توسط ارائه‌دهندگان نقدینگی راه‌اندازی شده است، انجام می‌دهد. این استخر نقدینگی به وسیله افراد یا ارائه‌دهندگان نقدینگی ایجاد می‌شود و قراردادهای هوشمند بر روی بلاکچین اقدام به ایجاد ارتباط و انجام تراکنش‌های مختلف می‌کند.

در این مدل بازارسازی خودکار، سه نقش اصلی وجود دارد: معامله‌گر، تامین‌کننده نقدینگی و فرمانده پروتکل. این پروتکل نیز دو وظیفه مهم دارد که شامل کشف قیمت دارایی‌ها و انجام معاملات از طریق قراردادهای هوشمند است.

برای مثال، فرض کنید که شما می‌خواهید توکن‌های اتر (ETH) را به توکن‌های یونی (UNI) تبدیل کنید. در این صورت، پس از انجام تراکنش، الگوریتم محاسبه می‌کند که معامله چقدر تأثیری بر ذخایر استخر نقدینگی دارد و سپس یک قیمت پیشنهادی برای معامله محاسبه می‌شود.

سپس بلافاصله پس از تأیید تراکنش، بازارساز خودکار توکن‌های یونی UNI را به استخر ETH-UNI واریز می‌کند و مقدار توکن‌های اتر ETH مورد نظر را از استخر به کیف پول شما ارسال می‌کند.

بعضی از بازارسازهای خودکار از یک فرمول نرخ ثابت برای قیمت‌گذاری دارایی‌ها استفاده می‌کنند که این فرمول از رابطه‌ی x * y = k پیروی می‌کند. در این فرمول، x و y نشان‌دهنده مقادیر دو دارایی در استخر نقدینگی هستند و k یک ثابت است که نشان‌دهنده تعادل میان دو دارایی می‌باشد.

یونی‌سواپ و سایر پروتکل‌های AMM انعطاف پذیری بالا و کارایی در ارائه‌ی خدمات مالی غیرمتمرکز را دارا هستند، با این حال، برخی از چالش‌ها و مسائل مانند نوسانات قیمت و استحکام منابع مالی در معاملات خود را نیز دارند.

استخرهای نقدینگی و تامین کنندگان نقدینگی

استخرهای نقدینگی، محیط‌هایی هستند که در آنها افراد و شرکت‌ها می‌توانند ارزهای دیجیتال خود را بفروشند یا خریداری کنند. این استخراها امکان مبادله‌ی دیجیتال ارزها با استفاده از پول نقدینگی را فراهم می‌کنند.

تامین کنندگان نقدینگی معمولاً شرکت‌ها یا افرادی هستند که تامین‌کننده‌ی سرمایه نقد برای فعالیت‌های مختلف در حوزه‌ی ارزهای دیجیتال هستند، از جمله تبادل ارزهای دیجیتال به پول نقد یا برعکس.

همچنین، در برخی از صنایع، تامین کنندگان نقدینگی می‌توانند به عنوان موسسات مالی باشند که به شرکت‌ها و افراد برای تأمین نقدینگی در معاملات و سرمایه‌گذاری‌های مختلف کمک می‌کنند.

استخرهای نقدینگی و ضرر ناپایدار

استخرهای نقدینگی یا استخرهای لیکویدیتی در بازارهای مالی معمولاً برای تسهیل مبادله‌ی دارایی‌ها و افزایش نقدینگی استفاده می‌شوند. این استخرها می‌توانند به تأمین کنندگان نقدینگی اجازه دهند تا دارایی‌ها را فروش دهند و یا اقدام به خرید دارایی‌ها کنند. اما در صورتی که استخرهای نقدینگی به دلایل مختلفی ناپایداری به وجود آید، ممکن است افرادی که در آنها سرمایه‌گذاری کرده‌اند، ضرر کنند.

ضرر ناپایداری ممکن است به دلیل عواملی مانند نوسانات شدید در بازار، کمبود نقدینگی، مشکلات فنی در پلتفرم یا نوسانات در قیمت‌های دارایی‌ها اتفاق بیفتد. برای کاهش این نوع ضررها، اطمینان حاصل کردن از پایداری و قابلیت اطمینان پلتفرم‌ها و نیز انجام تحلیل دقیق در خصوص وضعیت بازار و ریسک‌های مختلف می‌تواند مفید باشد.

تفاوت بازارساز خودکار و دفتر سفارشات

بازارسازی خودکار و دفتر سفارشات دو روش برای اجرای معاملات در بازار مالی هستند.

– بازار سازی خودکار (Automated Market Making):
این روش، مبادله‌ی دارایی‌ها را به صورت خودکار و بدون دخالت انسانی انجام می‌دهد. بازارسازان خودکار معمولاً دارای الگوریتم‌های خاصی هستند که براساس شرایط بازار، قیمت‌گذاری معاملات را انجام می‌دهند، به‌طوری‌که تلاش می‌کنند که پایداری و نقدینگی بازار را تضمین کنند.

– دفتر سفارشات (Order Book):
در این روش، سفارشات خرید و فروش دارایی‌ها توسط سرمایه‌گذاران به صورت مستقیم در دفتر سفارشات ثبت می‌شوند. سپس، فرآیند قیمت‌گذاری معاملات براساس سفارشات ثبت شده در دفتر سفارشات انجام می‌شود و معاملات در صورت تطابق بین سفارشات انجام می‌شود.

به‌طور کلی، در بازارسازی خودکار، بازارساز باعث شکل‌گیری قیمت‌های معاملاتی می‌شود، در حالی که در دفتر سفارشات، قیمت‌های معاملات از توافق بین سفارشات خرید و فروش به وجود می‌آیند.

مزایا و معایب بازارساز خودکار

مزایا:
1. نقدینگی: بازارسازی خودکار می‌تواند به افزایش نقدینگی در بازار کمک کند، زیرا باعث ایجاد فعالیت مداوم در بازار مالی می‌شود.
2. کارایی: الگوریتم‌های بازارسازی خودکار به طور مداوم قیمت‌های معاملاتی را تنظیم می‌کنند و بهینه‌سازی می‌کنند، که می‌تواند به افزایش کارایی و کاهش هزینه‌ها منجر شود.
3. پایداری: بازارسازان خودکار معمولاً سعی می‌کنند که باعث استحکام و پایداری بازار شوند و از شوک‌های ناگهانی جلوگیری کنند.

معایب:
1. ریسک فنی: الگوریتم‌های بازارسازی خودکار نیازمند پیکربندی دقیق و مدیریت صحیح هستند و در صورتی که اشتباهی رخ دهد، ممکن است منجر به مشکلات فنی و خسارت‌های بزرگ شود.

2. ارتباط بازار: بعضی از الگوریتم‌های بازارسازی خودکار ممکن است توانایی تجزیه و تحلیل عوامل غیرمنتظره بازار را نداشته باشند و در نتیجه نتوانند به شکل مناسب واکنش نشان دهند.
3. حساسیت به شوک‌ها: در شرایطی که بازار به شدت نوسان کند، الگوریتم‌های بازارسازی خودکار ممکن است نتوانند به شکل عملی واکنش نشان دهند و نوسانات ناگهانی باعث ضررهای بزرگ شود.

به طور کلی، بازارسازی خودکار می‌تواند به بهبود نقدینگی و پایداری در بازار‌ها کمک کرده و همچنین می‌تواند خطرات و ریسک‌های خود را داشته باشد که نیازمند مدیریت دقیق و نظارت مستمر است.

جمع‌بندی

بازارسازهای خودکار امروزی ابتدا توسط ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin) در سال ۲۰۱۷ معرفی شدند. چهار سال بعد، اولین مدل‌های بازارسازان خودکار به بازار آمد. بازارساز خودکار نه تنها قابلیت‌های صرافی‌های غیرمتمرکز موجود را به‌شدت بهبود بخشیده‌اند، بلکه در وهله اول امکان وجود امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) را نیز فراهم کرده‌اند. بازدهی جذاب برای تامین نقدینگی یکی از دلایل اصلی روی آوردن فعالان بازار به امور مالی غیرمتمرکز بود.

بازارسازهای خودکار با استفاده از الگوریتم‌های ریاضی، نقدینگی را بدون نیاز به واسطه‌گر فراهم می‌کنند و تراکنش‌ها را خودکار و بر اساس قوانین عرضه و تقاضا انجام می‌دهند.

پروتکل‌هایی مانند یونی‌اسواپ و سوشی‌سواپ در جذب سرمایه‌گذاران و فعال کردن بازار موفق عمل کرده‌اند. آن‌ها با حذف واسطه‌ها، هزینه‌ها و زمان معامله را کاهش داده و به توسعه کاربردها و خدمات جدید مالی کمک کرده‌اند.

هرچند AMMها مشکلاتی نیز دارند، اما نقش مثبت آن‌ها در افزایش نقدینگی و تسهیل دسترسی به بازار قابل انکار نیست. این پروتکل‌ها انقلابی در ساختار بازارهای مالی به وجود آورده‌اند و آینده‌ی روشنی در پیش دارند.