تعریف اندیکاتور در تحلیل تکنیکال

اگر به دنبال سرمایه‌گذاری در بورس هستید، باید بدانید که شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در زمان مناسب، کلید موفقیت در این بازار است. برای این منظور، ابزارهای مختلفی مانند اندیکاتورها و روش‌های تحلیل متنوعی مانند «تحلیل تکنیکال»، «تحلیل بنیادی» و «تابلوخوانی» وجود دارند که هرکدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. در این مقاله، ابتدا با تحلیل تکنیکال آشنا شده و سپس به بررسی اندیکاتورها که از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین ابزارهای تحلیل تکنیکال هستند، می‌پردازیم.

تحلیل تکنیکال چیست؟

تحلیل تکنیکال یک روش نموداری برای تحلیل رفتار قیمت است. نمودار قیمت سهام در بازار از دو مؤلفه اصلی یعنی قیمت و زمان تشکیل شده است. بنابراین، نمودار قیمت سهم، نمایشگر نقاطی است که از ترکیب این دو عامل تشکیل شده‌اند.

اندیکاتور چیست؟

واژه «اندیکاتور» به معنای «شاخص» یا «نشانگر» است. اندیکاتورها ابزارهایی هستند که با اعمال روابط ریاضی مشخص، بر روی قیمت سهم یا حجم معاملات یا هر دو ایجاد می‌شوند و برای هشدار، پیش‌بینی و تایید تحلیل‌ها استفاده می‌شوند. آشنایی با انواع اندیکاتورها به تحلیل‌گران کمک می‌کند تا سرعت و دقت تحلیل‌های خود را افزایش دهند.

به عنوان مثال، یکی از اندیکاتورهای معروف و ساده تحلیل تکنیکال، اندیکاتور «میانگین متحرک ساده» است. هر نقطه روی این اندیکاتور، میانگین قیمت در چند دوره گذشته (مثلاً ۱۰ روز گذشته) را نشان می‌دهد. از این اندیکاتور برای شناسایی روند سهم استفاده می‌شود؛ به‌طوری که اگر در حال رشد باشد، نشان‌دهنده روند صعودی و اگر در حال کاهش باشد، نشان‌دهنده روند نزولی است.

اطلاعات مورد استفاده در اندیکاتورها

اندیکاتورها از داده‌های قیمت، حجم معاملات و تغییرات آن‌ها در روزهای گذشته استفاده می‌کنند. به طور کلی، چهار نوع قیمت برای یک دارایی در یک بازه زمانی تعریف می‌شود:

بیشترین قیمت (High): بالاترین قیمتی که نماد در آن بازه زمانی به خود دیده است.

کمترین قیمت (Low): پایین‌ترین قیمتی که نماد در آن بازه زمانی به خود دیده است.

قیمت آغازین (Open): قیمت اولین معامله‌ای که در آن بازه زمانی انجام شده است.

قیمت پایانی (Close): میانگین موزون قیمت معاملات یک نماد که با توجه به حجم مبنا محاسبه می‌شود.

دسته‌بندی اندیکاتورها

اندیکاتورها بر اساس ویژگی‌های مختلفی که دارند به دسته‌های متعددی تقسیم می‌شوند. در این مقاله، به دو روش رایج دسته‌بندی اندیکاتورها می‌پردازیم.

دسته‌بندی اول

در این روش، اندیکاتورها به چهار دسته اصلی «روند»، «اسیلاتور»، «حجم» و «بیل ویلیامز» تقسیم می‌شوند.

1. اندیکاتورهای روند (Trend Indicators)

اندیکاتورهای روند، جهت حرکت بازار یا قیمت یک دارایی را نشان می‌دهند. این اندیکاتورها مشخص می‌کنند که قیمت در یک روند صعودی، نزولی یا خنثی قرار دارد.

مشهورترین اندیکاتورهای روند عبارتند از:

میانگین متحرک (Moving Average): این اندیکاتور یکی از پرکاربردترین ابزارها برای مشاهده روند تغییرات قیمت است. میانگین متحرک در دو نوع ساده (SMA) و نمایی (EMA) موجود است. در نوع ساده، قیمت‌های چند دوره قبل با هم جمع شده و به تعداد تقسیم می‌شوند. در نوع نمایی، قیمت‌های مربوط به دوره‌های اخیر تأثیر بیشتری دارند.

بولینگر باند (Bollinger Bands): این اندیکاتور از سه خط تشکیل می‌شود. خط میانی، منحنی میانگین متحرک قیمت است و دو خط دیگر که در بالا و پایین خط میانگین قرار دارند، دو انحراف معیار با خط میانگین فاصله دارند.

ایچیموکو (Ichimoku): ایچیموکو یک ابزار جامع تحلیل تکنیکال است که می‌تواند به تنهایی نیازهای یک تریدر را برطرف کند. این اندیکاتور از پنج جزء تشکیل شده و می‌تواند محدوده حمایت و مقاومت، جهت و قدرت روند و نقاط مناسب برای ورود و خروج را مشخص کند.

2. اسیلاتورها (Oscillators)

اسیلاتورها، نوسانگرهایی هستند که هدفشان سنجش میزان هیجان خریداران و فروشندگان است. این اندیکاتورها حول یک خط مرکزی یا بین سطوح معینی نوسان می‌کنند و می‌توان آن‌ها را به دو دسته اسیلاتورهای مرکزی و نواری تقسیم کرد.

شناخت و استفاده از اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا با دقت و سرعت بیشتری به تحلیل بازار بپردازند و تصمیمات بهتری در خصوص خرید و فروش سهام بگیرند. اندیکاتورها ابزارهای قدرتمندی هستند که در ترکیب با تحلیل‌های دیگر، بهبود عملکرد سرمایه‌گذاری را به همراه دارند.

اسیلاتورهای مرکزی

اسیلاتورهای مرکزی نوعی اندیکاتور هستند که منحنی آن‌ها در بالا و پایین یک نقطه یا خط مرکزی نوسان می‌کند. از این اندیکاتورها برای شناسایی قدرت یا ضعف روند قیمت استفاده می‌شود. به‌طوری‌که حرکت منحنی به بالای خط مرکزی نشان‌دهنده تغییر قیمت به سمت صعودی و حرکت به پایین خط مرکزی نشان‌دهنده تغییر قیمت به سمت نزولی است. اندیکاتور MACD و ROC نمونه‌هایی از اسیلاتورهای مرکزی هستند که بالا و پایین خط صفر نوسان می‌کنند.

اندیکاتور MACD

اندیکاتور MACD (مک دی) مخفف Moving Average Convergence Divergence است. همان‌طور که از نام آن پیداست، این اندیکاتور واگرایی و همگرایی میانگین متحرک قیمت را نشان می‌دهد. MACD از دو منحنی و یک نمودار میله‌ای تشکیل شده است. منحنی قرمز نشان‌دهنده خط سیگنال و منحنی آبی نشان‌دهنده خط MACD است. همچنین اختلاف این دو منحنی در هر نقطه، توسط نمودار میله‌ای نمایش داده می‌شود.

اسیلاتورهای نواری

این اسیلاتورها برای شناسایی سطوح اشباع خرید و اشباع فروش طراحی شده‌اند. اسیلاتورهای نواری برای بازارهایی که روند مشخصی ندارند یا در محدوده‌ای جهت معامله هستند، بهتر عمل می‌کنند. اندیکاتور RSI و اندیکاتور استوکاستیک دو نمونه از اسیلاتورهای نواری هستند.

اندیکاتور RSI

اندیکاتور RSI شاخصی است که با نوسان بین دو عدد صفر و صد، اطلاعات مفیدی را در مورد روند معاملات، محدوده‌های اشباع خرید و فروش و … به ما می‌دهد. در RSI، نوارهای اشباع خرید و اشباع فروش به‌ترتیب در ۷۰ و ۳۰ تنظیم می‌شوند. به طوری که اگر منحنی RSI به زیر ۳۰ برود، نمایانگر قیمت در منطقه اشباع فروش است و اگر این منحنی بالای ۷۰ قرار گیرد، نمایانگر قیمت در منطقه اشباع خرید است.

اندیکاتور استوکاستیک (Stochastic)

استوکاستیک مشابه اندیکاتور RSI عمل می‌کند و دامنه حرکت آن بین ۰ تا ۱۰۰ است. با این تفاوت که منطقه اشباع خرید بالای ۸۰ و منطقه اشباع فروش زیر ۲۰ است. اندیکاتور استوکاستیک از دو خط K% (خط سریع) و D% (خط آهسته) تشکیل شده است. تقاطع این دو خط، سیگنال‌های خرید یا فروش را صادر می‌کند. به این صورت که اگر خط K%، خط D% را از پایین به سمت بالا قطع کند، سیگنال خرید است و اگر خط K%، خط D% را از بالا به سمت پایین قطع کند، سیگنال فروش است.

3. اندیکاتورهای حجم (Volume)

این دسته از اندیکاتورها علاوه بر قیمت، حجم و ارزش معاملات را نیز مورد بررسی قرار می‌دهند. مثلاً در روندهای صعودی، افزایش حجم و ارزش معاملات نشان‌دهنده استحکام روند است. در مقابل، اگر در روند صعودی شاهد کاهش حجم معاملات باشیم، نشان‌دهنده واگرایی، ضعف روند و احتمال برگشت قیمت است.

«اندیکاتور جریان سرمایه (MFI)»، «اندیکاتور حجم تعادلی (OBV)» و «اندیکاتور تجمع و توزیع (A/D)» نمونه‌هایی از اندیکاتورهای مرتبط با حجم هستند.

4. اندیکاتورهای بیل ویلیامز (Bill Williams)

این مجموعه از اندیکاتورها توسط بیل ویلیامز ابداع شده‌اند و به احترام تلاش‌های وی، در یک خانواده قرار گرفته‌اند. این اندیکاتورها بر اساس استراتژی‌هایی طراحی شده‌اند که اولین بار توسط بیل ویلیامز معرفی شد. وی برای درک صحیح روانشناسی بازار، روش معامله‌ای مختص به خود را توسعه داد که مبتنی بر استفاده از راه‌های منطقی برای تحلیل بازار و برهان غیرمنطقی آشفتگی است. از شناخته‌شده‌ترین اندیکاتورهای این خانواده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

Accelerator Oscillator
Alligator
Awesome Oscillator
Fractals
Gator Oscillator
Market Facilitation

دسته‌بندی دیگری از اندیکاتورها

اندیکاتورها را می‌توان به دو دسته «پیشرو» و «تاخیری» نیز تقسیم کرد. «اندیکاتورهای پیشرو» برای پیش‌بینی وضعیت آینده قیمت به کار می‌روند، در حالی که «اندیکاتورهای تاخیری» گزارشی از تاریخچه قیمت یک دارایی ارائه می‌دهند و نشان می‌دهند که چرا قیمت در مکان فعلی قرار گرفته است.

اندیکاتور تاخیری (Lagging)

این اندیکاتورها در روندهای بلندمدت بهترین عملکرد را دارند و در کوتاه‌مدت اخطارهای تغییرات قیمت را نمی‌دهند. صرفاً به ما نشان می‌دهند که قیمت در روند صعودی یا نزولی قرار دارد. اندیکاتور MACD یکی از انواع اندیکاتورهای تاخیری است.

توجه داشته باشید که اندیکاتورهای تاخیری معمولاً اخطارهای خرید و فروش را دیر صادر می‌کنند. بنابراین، اگر قصد سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت دارید، بهتر است صرفاً به اندیکاتورهای تاخیری اتکا نکنید و از سایر اندیکاتورها و روش‌های تحلیل نیز استفاده کنید.

اندیکاتور پیشرو (Leading)

این نوع از اندیکاتورها برای پیش‌بینی سریع‌تر روندها و تغییر جهت‌هایی که ممکن است رخ دهد، به شما کمک می‌کنند. اندیکاتورهای پیشرو اساساً وظیفه اندازه‌گیری میزان خرید و فروش‌های هیجانی در یک دارایی را بر عهده دارند. اندیکاتور شاخص قدرت نسبی (RSI) یک اندیکاتور پیشرو است.

سوالات متداول

اندیکاتور چیست؟
واژه «اندیکاتور» به معنای «شاخص» یا «نشانگر» است. اندیکاتورها ابزارهایی هستند که با اعمال روابط ریاضی مشخص، روی قیمت سهم یا حجم معاملات یا هر دو شکل می‌گیرند و برای هشدار، پیش‌بینی و تایید تحلیل استفاده می‌شوند.

اندیکاتور پیشرو چه کاربردی دارد؟
این نوع از اندیکاتورها برای پیش‌بینی سریع‌تر روندها و تغییر جهت‌هایی که ممکن است بعداً رخ دهد، به شما کمک می‌کنند.

مفهوم تحلیل تکنیکال چیست؟
تحلیل تکنیکال یک روش نموداری برای تحلیل رفتار قیمت است. اگر به نمودار قیمت سهام دقت کنید، خواهید دید این نمودار از دو مؤلفه قیمت و زمان تشکیل شده است. بنابراین، نمودار قیمت سهم، نشان‌دهنده مکان هندسی نقاطی است که از دو عامل قیمت و زمان تشکیل شده‌اند.

اندیکاتور MACD چیست و از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟
این اندیکاتور «واگرایی» و «همگرایی» میانگین متحرک قیمت را نشان می‌دهد. MACD از دو منحنی و یک نمودار میله‌ای تشکیل شده است. منحنی قرمز نشان‌دهنده «خط سیگنال» و منحنی آبی نشان‌دهنده «خط MACD» است. همچنین «اختلاف این دو منحنی» در هر نقطه، توسط نمودار میله‌ای نمایش داده می‌شود.